ગુજરાતમાં ખેતીની જમીન ખરીદ - વેચાણ વખતે ધ્યાનમાં રાખવાની બાબતોમાં ચૂક રહી ગયેથી બન્ને પક્ષકારોએ મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડતો હોય છે . 

કોઈ પણ ખેડૂત દ્વારા રાજ્યભરમાં ૨૦ ગું ાથી ઓછી જમીનની લે-વેચ થઈ શકશે 'ટૂકડામાં પાડોશી પહેલો' એ થિયરી પર પૂર્ણવિરામઃ મહેસુલ મંત્રી આનંદીબહેન ટૂકડો પડતો ન હોય તેવા કિસ્સામાં બ્લોક વિભાજનની પૂર્વમંજૂરી લેવી નહિ પડે અત્યાર સુધી કાયદામાં રહેલી આંટાધુંટીઓને કારણે ૨૦ ગું ાથી ઓછા ક્ષેત્રફળ ધરાવતી જમીનના ધારણકર્તા ખેડૂતોને પોતાની જમીન વેચાણ આપવી હોય તો અનેકવિધ પરિબળોને આધિન પાડોશીને જ આપવી પડતી હતી. ટુકડા જમીનને કારણે પહેલાથી જ ખેતર સુધી પહોંચવાથી લઈને, તેના રખરખાવ, ખેતી, સિંચાઈ જેવા કારણોસર નજીકના મોટા ખેડૂતો તરફથી હાડમારી ભોગવતા નાના ટૂકડાના ખેડૂત માટે 'ટૂકડામાં પાડોશી પહેલો' એ થિયરીથી તમામ વ્યવહાર થતા. મહદ્અંશે આ થિયરીને કારણે ટૂકડો જમીન ધરાવતા ખેડૂતોને જમીનના પુરતો ભાવ તો ીક ખેતીમાં મહેનત જેટલી ઉપજ પણ મળતી નહોતી. આવી સ્થિતિઓ નજર સમક્ષ આવતા વર્ષ ૨૦૧૧માં મહેસૂલ મંત્રી આનંદીબહેન પટેલે પ્રવર્તમાન કાયદામાં કેટલાક સુધારા સુચવ્યા હતા. જેને રાષ્ટ્રપતિએ માન્ય રાખ્યા છે. આથી હવે ટુકડા ધારા હે ળની જમીન ધરાવતા ખેડૂતો માટે 'ટૂકડામાં પાડોશી પહેલો' એ થિયરી પર પુર્ણ વિરામ મૂકાયુ છે. તેમ જણાવતા મહેસૂલ મંત્રી આનંદીબહેને જણાવ્યુ છે કે, ખેડૂતોને પડતી મુશ્કેલીઓને ધ્યાને લઈને કાયદામાં જરૂરી સુધારા કરાયા છે. તેના પરિણામે કોઈ પણ ખેડૂત ખાતેદાર રાજ્યમાં ગમે ત્યાં ટૂકડાની જમીન ધારણકરી શકશે. ટૂકડો ન પડતો હોય તેવા કિસ્સામાં એકત્રીકરણ થયેલી જમીનમાં બ્લોક વિભાજનની પરવાનગી લેવાની રહેશે નહી. તેવી નવી જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. ખેડૂતોને ફાયદો શુ? * કોઈ પણ ખેડૂત ટૂકડાધારા હે ળની જમીન લઈ શકશે. વેચાણ કરી શકશે. * ઓછા ક્ષેત્રફળને કારણે પહેલા અલગ ખાતું નહોતું બનતું, હવેથી ૭-૧૨. * સ્વતંત્ર ૭-૧૨ બનતા હવેથી વધુ સહ હિસ્સેદાર કે ખાતેદારો નહિ હોય. * હિસ્સેદાર ધટતાં ધિરાણ, લોન, વીજ કનેક્શનમાં પડતી મૂશ્કેલીનો અંત. * લગોલગ જમીન માલિક સિવાય કોઈ પણ ખેડૂતને હસ્તાંતરણ માન્ય થશે. * એકત્રીકરણની જમીનના બ્લોક વિભાજન માટે કલેક્ટરની પૂર્વ મંજૂરી નહીં * પુર્વ મંજૂર વગરના વેચાણથી થતા કાયદાના પ્રશ્નો સરળતાથી ઉકેલાશે. * માત્ર લાગુ સર્વે નંબરવાળાને ટુકડો આપવો પડે તેવા એકાધિકારનો અંત. * વેચનારને પુરતી કિંમતો મળતા ટુકડાવાળા ખેડૂત મોટી જમીન લઈ શકશે. ટુકડા ધારો શું છે ? બ્રિટિશ હકુમત વખતથી ખેતીની જમીનના ટૂકડા થતા અટકે અને ટૂકડા થાય તો તેનુ એકત્રીકરણ કરવા સંદર્ભે નીતિ નિર્ધારણ કરતો કાયદો રચવામાં આવ્યો હતો. જેને મુબંઈનો ખેતીની જમીનના ટુકડા પડતા એટકાવવા તથા તેનુ એકત્રીકરણ કરવા બાબતનો કાયદો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. અલગ ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના બાદ વર્ષ ૧૯૬૦થી કચ્છ સહિતના વિસ્તારમાં તેનો અમલ શરૂ થયો હતો. જેનો મુળ ઉદ્દેશ્ય ટૂકડા પડવાને અનિષ્ટને અટકાવવાનો તથા ખેતીની છુટી છવાઈ જમીન અકત્રિત કરીને ખેતીની નવી પધ્ધતિ જેવી જે ૨ એકરમાં જીરયત અને ૨૦ ગું ાથી ઓછામાં બાગાયત, ક્યારીથી નાના ખેડૂતને ખેત ઉત્પાદન વધારવાનો હતો. જમીનના ટુકડા કેમ ?  

ખેડૂતોના પરિવારોમાં પેઢી દર પેઢીએ થતા વિભાજનથી લઈને માર્ગ, નહેર, રેલ્વે, પાઈપ લાઈન, વીજ લાઈન માટે થતી જમીન સંપાદનને કારણે ટૂકડા થયા છે. આ સતત ચાલતી પ્રક્રિયા છે.