એડવોકેટ્સ (પ્રોટેક્શન) બિલ, 2021 મુજબ એડવોકેટની ધરપકડ કરી શકાતી નથી; જાણો બિલમાં બીજું શું છે ?

2 જુલાઈ, 2021ના રોજ, બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાએ એડવોકેટ પ્રોટેક્શન બિલ 2021નો ડ્રાફ્ટ બહાર પાડ્યો. એડવોકેટ્સ અને તેમના પરિવારોને પડતી સમસ્યાઓને ધ્યાનમાં રાખીને બિલ તૈયાર કરવા માટે સાત સભ્યોની સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી.

બિલનો ઉદ્દેશ્ય:

પ્રસ્તાવના જણાવે છે કે આ વિધેયક વકીલોના રક્ષણ અને વ્યાવસાયિક ફરજોના નિકાલમાં તેમની ક્રિયાઓ માટે છે. તે બિલના ઉદ્દેશ્યો અને કારણોના વ્યાપક 9 મુદ્દાઓ મૂકે છે.

સમિતિમાં નીચેના સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે.

• શ્રીમતી. પ્રભાકરન, વરિષ્ વકીલ, વાઇસ-ચેરમેન, બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા;
• શ્રી દેબી પ્રસાદ ધલ, વરિષ્ વકીલ, કાર્યકારી અધ્યક્ષ, બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા ટ્રસ્ટ;
• શ્રી સુરેશ ચંદ્ર શ્રીમાળી, કો-ચેરમેન, બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા;
• શ્રી શૈલેન્દ્ર દુબે, સભ્ય, બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા;
• શ્રી એ. રામી રેડ્ડી, એક્ઝિક્યુટિવ વાઈસ પ્રેસિડેન્ટ, બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા ટ્રસ્ટ;
• શ્રી શ્રીનાથ ત્રિપા ી, સભ્ય, બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા; અને
• શ્રી પ્રશાંત કુમાર સિંઘ, સભ્ય, બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા.

વકીલો પર હુમલા, અપહરણ અને નિયમિત ધમકીઓના બનાવોમાં તાજેતરમાં વધારો એ મુખ્ય પરિબળ છે. જ્યાં વકીલોની તેમની ફરજના પરિણામે તેમની સલામતી જોખમાય છે, તેઓને સત્તાવાળાઓ દ્વારા પૂરતા પ્રમાણમાં રક્ષણ આપવું જોઈએ. વકીલોને બચાવવા માટે આ પ્રકારનું બિલ જરૂરી છે. તે વકીલો માટે સામાજિક સુરક્ષા અને જીવન માટે લઘુત્તમ જરૂરિયાતો સુનિશ્ચિત કરવા માટે પણ કહે છે.

હિંસાની વ્યાખ્યા:

વિધેયકની કલમ 2 હે ળ, 'એડવોકેટ' ની વ્યાખ્યા એડવોકેટ્સ બિલ, 1961 જેવી જ છે. ત્યાં, "એડવોકેટ" નો અર્થ તે બિલની જોગવાઈઓ હે ળ રોલમાં નોંધાયેલ વકીલ છે.

આ જ વિભાગ 'હિંસાના કૃત્યો'ને પણ વ્યાખ્યાયિત કરે છે. આમાં પૂર્વગ્રહયુક્ત અથવા ન્યાયી અને નિર્ભય મુકદ્દમાની પ્રક્રિયાને પાટા પરથી ઉતારવાના ઈરાદાથી વકીલો સામે આચરવામાં આવેલા આવા તમામ કૃત્યોનો સમાવેશ થાય છે. આ 'કૃત્યો' ધમકીઓ, પજવણી, બળજબરી, હુમલો, દૂષિત કાર્યવાહી, ફોજદારી બળ, નુકસાન, ઈજા વગેરે હોઈ શકે છે જે સંભવિતપણે વકીલોના જીવન અને કામ કરવાની પરિસ્થિતિઓને અસર કરે છે. તેમાં મિલકતને નુકસાન અથવા નુકસાનનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ ગુનો નોંધનીય અને બિનજામીનપાત્ર છે.

સજા અને વળતર:

કલમ 3 અને 4 સજા અને વળતર વિશે વાત કરે છે. સજા 6 મહિનાથી શરૂ થાય છે અને 5 વર્ષ સુધી જાય છે; અને અનુગામી ગુનાઓ માટે, 10 વર્ષ સુધી. દંડ રૂ. 50,000 થી શરૂ થાય છે અને રૂ. 1 લાખ સુધી જાય છે; અને ત્યારપછીના ગુનાઓ માટે રૂ. 10 લાખ સુધીનો દંડ થઈ શકે છે. આ બિલ કોર્ટને વકીલો સામે કરવામાં આવેલા ગુનાઓ માટે વળતર ચૂકવવાની પણ સત્તા આપે છે.

એસપીના રેન્કથી ઉપરના અધિકારી દ્વારા તપાસ અને પોલીસ રક્ષણ

આ બિલ પ્રસ્તાવિત કરે છે કે આ ગુનાઓની તપાસ પોલીસ અધિક્ષકના હોદ્દાથી નીચે ન હોય તેવા કોઈપણ અધિકારી દ્વારા હાથ ધરવામાં આવશે નહીં અને FIR નોંધાયાના 30 દિવસની અંદર તપાસ પૂર્ણ થવી જોઈએ. જો કોર્ટ દ્વારા યોગ્ય તપાસ કરવામાં આવે તો આ બિલમાં વકીલોને પોલીસ રક્ષણ મેળવવાના અધિકારનો પણ પ્રસ્તાવ છે.

નિવારણ સમિતિ:

ખરડામાં આગામી મહત્વની જોગવાઈ નિવારણ સમિતિની રચના છે. એડવોકેટ્સ અને બાર એસોસિએશનની ફરિયાદોના નિરાકરણ માટે દરેક સ્તરે ત્રણ સભ્યોની સમિતિઓ આપવામાં આવી છે જેમ કે જિલ્લા, હાઈકોર્ટ અને સુપ્રીમ કોર્ટ. આ સમિતિનું નેતૃત્વ તે સ્તરે ન્યાયતંત્રના વડા દ્વારા કરવામાં આવે છે, જેમ કે જિલ્લા સ્તરે જિલ્લા ન્યાયાધીશ, મુખ્ય ન્યાયાધીશ અથવા તેમના દ્વારા હાઇકોર્ટ સ્તર માટે નામાંકિત ન્યાયાધીશ, અને CJI અથવા તેમના દ્વારા નામાંકિત ન્યાયાધીશ. સુપ્રીમ કોર્ટ સ્તર.બાકીના બે સભ્યોની નિમણૂક સંબંધિત બાર કાઉન્સિલ દ્વારા નોમિનેશન દ્વારા કરવાની હોય છે. બાર કાઉન્સિલના અધ્યક્ષ નિવારણ સમિતિની બે કોમાં ખાસ આમંત્રિત રહેશે.

દાવાઓ સામે રક્ષણ:

સદ્ભાવનાથી કામ કરતા વકીલ સામે કોઈ કાર્યવાહી ન થવી જોઈએ. એડવોકેટ્સ અને તેમના ક્લાયન્ટ્સ વચ્ચેના સંદેશાવ્યવહારનું સન્માન કરવું જોઈએ અને ગોપનીયતા સુરક્ષિત હોવી જોઈએ.

એડવોકેટની ધરપકડ કરી શકાતી નથી

કલમ 11 જોગવાઈ કરે છે કે "કોઈપણ પોલીસ અધિકારી, મુખ્ય ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટના ચોક્કસ આદેશ સિવાય, વકીલની ધરપકડ કરી શકશે નહીં અને/અથવા વકીલ સામેના કેસની તપાસ કરશે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ દ્વારા પોલીસ સ્ટેશનના ઈન્ચાર્જ અધિકારીને કોઈ ગુનાની જાણ કરવામાં આવે છે, ત્યારે પોલીસ અધિકારીએ માહિતીનો ભાવાર્થ આવા અધિકારી દ્વારા રાખવાના પુસ્તકમાં નોંધવો જોઈએ અને તેને મુખ્ય ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટને મોકલવો જોઈએ. નજીકના મુખ્ય ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટને અન્ય સંબંધિત સામગ્રી સાથેની માહિતી, જેઓ આ બાબતે પ્રાથમિક તપાસ કરશે અને સંબંધિત ચીફ જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ એડવોકેટને નોટિસ આપશે અને તેમને અથવા તેમના વકીલ અથવા પ્રતિનિધિને સાંભળવાની તક આપશે.

જો સીજેએમને સાંભળ્યા પછી ખબર પડે કે એડવોકેટની સત્તાવાર ફરજો નિભાવવાથી ઉદ્ભવતા કેટલાક દૂષિત કારણોસર એડવોકેટ વિરુદ્ધ FIR નોંધવામાં આવી છે, તો CJM એડવોકેટને જામીન આપશે.

સામાજિક સુરક્ષા:

બિલમાં મુખ્ય જોગવાઈ સામાજિક સુરક્ષા માટે છે. આ બિલમાં પ્રસ્તાવ છે કે રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકારે કુદરતી આફતો અથવા રોગચાળા જેવા અણધાર્યા સંજોગોમાં દેશના તમામ જરૂરિયાતમંદ વકીલોને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવાની જોગવાઈ કરવી પડશે. દર મહિને ઓછામાં ઓછા 15,000 રૂપિયા આપવામાં આવશે.

Download એડવોકેટ્સ (પ્રોટેક્શન) બિલ, 2021

લેખક: જી. જે. દાફડા, BA.,LL.B.,LL.M.

એડવોકેટ, ગુજરાત હાઈકોર્ટ

NYAYPUJAK.COM